Zjednoczona Europa - wzniosła idea czy nierealna mrzonka?

Oto trwają wybory do Parlamentu Unii Europejskiej – ponadnarodowej wspólnoty, która zrzesza 28 krajów spośród tych, które leżą w Europie. Nie pierwsza i zapewne nie ostatnia próba zjednoczenia Europy jako jednego organizmu politycznego i gospodarczego. Czas więc wspomnieć o tym, jak przebiegały dotychczasowe próby stworzenia jednolitego organizmu polityczno-gospodarczego w Europie.

Pierwszym przejawem uniwersalizmu europejskiego był niewątpliwie starożytny Rzym, który przyjmował różne ustroje państwowe (królestwo, republika, a na końcu cesarstwo z różnymi odmianami). Państwo to, powstałe w 753 roku przed naszą erą, obejmowało swoim terytorium współczesną Portugalię, Hiszpanię, Francję, dużą część Anglii, Włochy, państwa bałkańskie, Azję Mniejszą oraz północne wybrzeża Afryki. Państwo rzymskie było doskonale zorganizowane – sprawnie funkcjonowała administracja, świetnie utrzymana sieć dróg zapewniała łatwość komunikacji i transportu, a bardzo dobrze wyszkolona i wyposażona armia zapewniała pokój i bezpieczeństwo. Jednakże, na przełomie naszej ery Cesarstwo Rzymskie zaczęło chylić się ku upadkowi. Anarchia, nieudolni lub szaleni władcy, bunty legionów i najazdy plemion germańskich przyczyniły się do zniszczenia Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku naszej ery. Tym samym, ta część Imperium Rzymskiego przetrwała nieco ponad 1200 lat. Sporo dłużej przetrwało Imperium Bizantyjskie, bo jego upadek nastąpił dopiero w 1453 roku, czyli niemal tysiąc lat później.

Otton III

 Kolejną próbą zjednoczenia Europy było państwo Franków. Obejmowało swoim zasięgiem obszar dzisiejszej Francji, krajów Beneluksu, zachodnich Niemiec oraz Włoch. W 800 roku król Karol Wielki otrzymał tytuł cesarza. Jednakże, władcy tego państwa borykali się z trudnościami administracyjnymi, co doprowadziło już w 843 roku, w wyniku Traktatu z Verdun, do rozpadu Cesarstwa Franków.

Wysiłki dążące do zjednoczenia Europy dążyli również cesarze niemiecki na przełomie IX i X wieku, zwłaszcza Otton III. Wyszedł on z ideą zjednoczenia państw europejskich pod zwierzchnictwem cesarza niemieckiego. Każde z tych państw miało być rządzone przez niezależnych władców, którzy prowadziliby wspólną politykę i nie wszczynaliby wojen między sobą. Tym samym, była to próba autentycznego zjednoczenia Europy, której władcy współpracowaliby ze sobą, a nie w wyniku podboju całego kontynentu.

Tak na dobrą sprawę, na kolejną próbę zjednoczenia Europy trzeba było poczekać aż do przełomu XVIII i XIX wieku, choć lepiej powiedzieć, że chodziło tu bardziej o podbój całej Europy. W tym czasie Napoleon Bonaparte, francuski dowódca wojskowy, a później cesarz Francuzów, znacząco przemodelował polityczny kształt Europy. Podbijając dużą część kontynentu rozszerzał terytorium Francji bądź tworzył sieć państw zależnych od Francji. Blokada kontynentalna wymierzona przeciwko Anglii była swego rodzaju wspólnym działaniem rynkowym. Jednakże, była to krótkotrwałą sytuacja, która została radykalnie zmieniona już w 1815 roku podczas obrad kongresu wiedeńskiego.

Trudno to określić jako próbę zjednoczenie Europy, ale warto pamiętać o tym, że nazistowskie Niemcy również próbowały stworzyć jedno państwo na kontynencie europejskim. Ze względu jednak na założenia ideologiczne, przewagę aliantów i błędy strategiczne, działania nazistów były właściwie skazane na porażkę. Pomimo podbicia państw Beneluksu oraz dużych obszarów Polski i Francji, a później pozostałej części Polski oraz większości europejskiej części Rosji, państwo nazistowskie przetrwało tylko do 1945 roku, kiedy to zostało opanowane przez aliantów.

Przełomową próbą zjednoczenia Europy wydaje się być Unia Europejska. Doświadczenie II wojny światowej przyczyniło się podjęcia wzmożonych działań na rzecz zjednoczonej Europy. W 1951 roku stworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, której członkami były Francja, Włochy, Republika Federalna Niemiec, Belgia, Holandia i Luksemburg. Sześć lat później, na bazie EWWiS powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza, początkowo tworzona przez sygnatariuszy EWWiS. Z czasem EWG rozwijała się, a w wyniku przyjęcia Traktatu z Maastricht stała się Wspólnotą Europejską. Aktualnie, członkami Unii Europejskiej jest 28 spośród krajów europejskich. Jednakże, z oceną tej wspólny trzeba poczekać, bo jej dalsze losy nie są jeszcze znane. Nie wiadomo bowiem, czy w niedługim czasie Unia Europejska rozpadnie się czy współpraca między tymi krajami rozwinie i pogłębi się.

Można zapewne znaleźć w historii naszego kontynentu również inne próby zjednoczenia Europy, ale nie przyniosły znaczących rezultatów.